Πένθος. Χωράει άραγε σε λέξεις ;
Πώς να χωρέσεις σε λέξεις την έννοια του πένθους και να την ορίσεις;
Μπορεί να την πλησιάσεις αλλά δεν την ακουμπάς στο βάθος της ολοκληρωτικά. Τόσα πολλά έχουν γραφτεί για το τι είναι το πένθος αλλά αυτό που οι άνθρωποι που πενθούμε πιστεύω γνωρίζουμε, είναι ότι γράφονται ανεξίτηλα στην ψυχή μας συναισθήματα και εμπειρίες που ο καθένας με τον ολόδικό του τρόπο προσπαθεί να αντέξει, να διαχειριστεί να νοηματοδοτήσει, να εκφράσει, να φωτίσει, να γνωρίσει, να ξορκίσει.
Θέλοντας να το ψάξω λίγο επιστημονικά, διάβασα κάτι πολύ ενδιαφέρον από τον Dr. Bessel van der Kolk που μας αναφέρει ότι τα τραυματικά γεγονότα είναι σχεδόν αδύνατο να εκφραστούν με λόγια. Αυτό συμβαίνει επειδή κατά τη διάρκεια στιγμών ανάκλησης τραυμάτων, η περιοχή Broca του εγκεφάλου - το τμήμα που είναι υπεύθυνο για την παραγωγή λόγου - κλείνει, θέτοντας σε κίνδυνο την ικανότητά μας να περιγράψουμε πώς αισθανόμαστε
Αν προσπαθήσω, βάσει της προσωπικής μου εμπειρίας, να εκφράσω το τι είναι το πένθος, τότε αναδύονται
οι λέξεις «κενό», «ουρλιαχτό» και «ακρωτηριασμός». Ένα κενό που έγινε τεράστιο μέρος της ζωής μου χωρίς να έχω επιλογή. Ένα συνεχές ουρλιαχτό που έρχεται από τα βάθη της ψυχής μου αλλά δεν το ακούει κανείς, μόνο εγώ. Και ακρωτηριασμός ενός κομματιού της ψυχής μου, του εαυτού μου έφυγε μαζί με τον γιό μου.
Παρόλο που το πένθος είναι μια καθολική ανθρώπινη εμπειρία,
η αντίδρασή μας στο πένθος μπορεί να είναι ιδιαίτερα εξατομικευμένη. Και αυτό είναι κάτι που το επιβεβαιώνω γνωρίζοντας πια πολλούς ανθρώπους που πενθούν και ταυτόχρονα γνωρίζοντας εμένα και τον δικό μου τρόπο πένθους. Οι παράγοντες που μπορούν να διαφοροποιούν την αντίδραση μας στη διαδικασία του πένθους, είναι αρκετοί: η ηλικία του προσώπου που πέθανε, o τρόπος που πέθανε το πρόσωπο, η φύση και η ποιότητα της σχέσης με το πρόσωπο που πέθανε, ο χρόνος που υπήρξε για να προετοιμαστούμε για την απώλεια, η προσωπικότητά μας, οι προσωπικές εμπειρίες κάθε είδους απώλειας που έχουμε βιώσει στο παρελθόν, η εξοικείωση μας με την ιδέα του θανάτου, τα πνευματικά μας πιστεύω κ.α.
Πιστεύω όμως, παρά τον μοναδικό τρόπο που αντιδρούμε, η δυσκολία
να το εκφράσουμε και να βάλουμε σε λόγια τα συναισθήματά μας παραμένει κάτι κοινό και δύσκολο. Θα ήθελα λοιπόν, να σας μεταφέρω κάποιες μόνο από τις πάρα πολλές φράσεις που έχω διαβάσει για το πένθος, που προσωπικά μου κάνουν νόημα, με βοηθούν να κατανοήσω καλύτερα αυτό το ταξίδι αλλά κυρίως βάζουν σε λόγια τα ανείπωτα συναισθήματά μου.
Ξέρω, όσα και να γραφτούν δεν αποτυπώνουν εύκολα αυτά που η καρδιά δεν μπορεί να βάλει σε λέξεις . Πόσες φορές λέμε με την αγαπημένη μου φίλη Κατερίνα Σταματελάτου, (που πενθεί με κύρια έκφρασή της την γραφή) ότι θα έπρεπε να εφευρεθούν νέες λέξεις !
Εύχομαι μέσα σε κάποιες από τις παρακάτω φράσεις να βρείτε κάτι που εκφράζει τα δικά σας ανείπωτα συναισθήματα και να σας κάνει να νιώσετε ότι δεν είσαστε μόνοι.
Με αγάπη,
Αναστασία
Πένθος είναι η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ένα άτομο που έχει υποστεί την απώλεια – τον θάνατο- ενός σημαντικού γι αυτό προσώπου, ενώ ο θρήνος είναι η πρωταρχική είναι η πρωταρχική συγκινησιακή αντίδραση στην απώλεια ενός αγαπημένου, μία αντίδραση που εκδηλώνεται με διάφορα ψυχολογικά και σωματικά (ακόμα και βλαβερά για την υγεία) συμπτώματα. Το πένθος θεωρείται, κατά κάποιο τρόπο, η έμφυτη και φυσιολογική αντίδραση των ανθρώπων. Ως παγκόσμια αντίδραση ανήκει στον χώρο της βιολογικής μας κληρονομίας και της επιβίωσης του είδους. (Margaret Stroebe)
Το πένθος είναι κάτι ανατρεπτικό, που υπομονεύει την βουβή συμφωνία που έχουμε κάνει να συμπεριφερόμαστε κόσμια και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας. Είναι μια πράξη διαμαρτυρίας που δηλώνει την άρνησή μας να ζήσουμε μουδιασμένοι και περιορισμένοι. Υπάρχει κάτι άγριο στη θλίψη του πένθους, κάτι ουσιαστικά έξω από τις καθορισμένες και εγκεκριμένες συμπεριφορές του πολιτισμού μας. Εξαιτίας αυτού, η θλίψη είναι απαραίτητη για τη ζωτικότητα της ψυχής. Σε αντίθεση με τους φόβους μας, η θλίψη είναι διαποτισμένη με ζωτική δύναμη... Δεν είναι μια κατάσταση νεκρότητας ή συναισθηματικής ισοπέδωσης. Η θλίψη του πένθους είναι ζωντανή, άγρια, αδάμαστη και δεν μπορεί να εξημερωθεί. Αντιστέκεται στις απαιτήσεις να παραμείνει παθητική και ακίνητη. Κινούμαστε με μπερδεμένους, ακατάστατους και ταραχώδεις τρόπους όταν μας κυριεύει η θλίψη αυτή. Είναι πραγματικά ένα συναίσθημα που αναδύεται από την ψυχή. (Francis Weller)
Το πένθος είναι το εσωτερικευμένο μέρος της απώλειας, το πώς αισθανόμαστε. Η εσωτερική εργασία του πένθους είναι μια διαδικασία, ένα ταξίδι. Δεν τελειώνει σε μια συγκεκριμένη ημέρα ή ημερομηνία. Είναι τόσο προσωπική και μοναδική όσο και ο καθένας μας. Το πένθος είναι πραγματικό επειδή η απώλεια είναι πραγματική. Κάθε πένθος έχει το δικό του αποτύπωμα, τόσο ξεχωριστό και μοναδικό όσο και το πρόσωπο που χάσαμε. Ο πόνος της απώλειας είναι τόσο έντονος, τόσο σπαρακτικός, επειδή στην αγάπη συνδεόμαστε βαθιά με ένα άλλο ανθρώπινο ον και το πένθος είναι η αντανάκλαση της σύνδεσης που έχει χαθεί. Το πένθος δεν είναι απλώς μια σειρά γεγονότων, ή σταδίων ή χρονοδιαγραμμάτων. Η απώλεια συμβαίνει στο χρόνο, στην πραγματικότητα σε μια στιγμή, αλλά τα επακόλουθά της διαρκούν μια ζωή (David Kessler)
Το πένθος είναι μια φυσιολογική προστατευτική διαδικασία η οποία αποτελεί μια εξελικτική προσαρμογή προκειμένου το άτομο να επιβιώσει από το συναισθηματικό τραύμα της απώλειας. Οι αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου που συμβαίνουν κατά το πένθος περνούν σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητες όταν ένα άτομο συνεχίζει να λειτουργεί κανονικά, αλλά αυτές οι εμπειρίες εξακολουθούν να επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. (Dr. Lisa Shulman)
Το πένθος είναι ένα ταξίδι που σε αλλάζει, σε ξαναγνωρίζει αναγκαστικά με τον εαυτό σου και η προσπάθεια να νοηματοδοτήσεις τη ζωή σου από την αρχή είναι ένας άθλος. Παλεύεις κάθε λεπτό της ημέρας να εντάξεις στην ιστορία της ζωή σου την απώλεια του αγαπημένου σου προσώπου και να πορευτείς μαζί με αυτή, μαθαίνοντας εκ νέου τον κόσμο σου. Η μοναξιά όμως είναι τεράστια. (Νάνσυ Ψημενάτου)
H ικανότητά μας να θρηνούμε ταυτίζεται με την ικανότητά μας να αγαπάμε. Μιλώντας για τον θάνατο, αναγκαστικά, η προσοχή μας θα στραφεί στη ίδια τη ζωή. (Robert Neimeyer)
Το πένθος δεν είναι “ασθένεια” που απαιτεί θεραπεία ούτε ψυχολογικό «πρόβλημα» προς επίλυση που απαιτεί θεραπεία. Δεν αφορά μια οδυνηρή ψυχική κατάσταση από την οποία πρέπει να αναρρώσουμε το συντομότερο δυνατό. Το πένθος είναι μία δυναμική διαδικασία στην οποία συμμετέχουμε ενεργά. Η διεργασία αυτή μας επιτρέπει να εντάξουμε την απώλεια που βιώνουμε στην ιστορία της ζωής μας. Μέσω του πένθους αποδίδουμε νόημα σε όσα βιώνουμε, αναθεωρούμε τις πεποιθήσεις, τις αξίες, τις προτεραιότητες, τους στόχους μας αλλά και τις σχέσεις μας με τους άλλους ενώ προοδευτικά μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουμε μεγαλύτερη ωριμότητα και συνειδητότητα τις προκλήσεις της ζωής μας. (Δανάη Παπαδάτου)
Το πένθος είναι ένα γεγονός που δεν το επιλέγεις. Ελάχιστοι άνθρωποι – ίσως και κανένας-από αυτούς που πενθούν θα διάλεγαν να χάσουν εκείνους που αγαπούν. Υπ’ αυτή την έννοια, τουλάχιστον, πέφτουμε θύματα της απώλειας, είμαστε οι απρόθυμοι επιζώντες ασθενειών, τραγωδιών και άλλων ατυχιών που πολύ ευχαρίστως θα αποφεύγαμε, αρκεί μόνο να μας είχε δοθεί η ευκαιρία να επιλέξουμε. (Robert Neimeyer)
Αν και το πένθος είναι ένα γεγονός όπου δεν υπάρχει επιλογή, η εμπειρία του θρήνου, όταν γίνεται αντιληπτή ως ενεργή διαδικασία αντιμετώπισης, βρίθει επιλογών. Το πένθος αφορά μία διαδικασία πλούσια σε επιλογές, με πολλά πιθανά μονοπάτια ή εναλλακτικές κατευθύνσεις που επιτρέπουν να το αναγνωρίσεις ή να τον παρακάμψεις να τον προσεγγίσεις ή να το αποφύγεις. Κεντρικό σημείο αυτής της διεργασίας είναι η «εκ νέου μάθηση του κόσμου», ενός κόσμου που έχει για πάντα μεταβληθεί από την απώλεια.. (Thomas Attig)
Το πένθος είναι μία εμπειρία που διαταράζει την κοσμοθεωρία μας, δηλαδή τα οργανωμένα σχήματα των πεποιθήσεων μας, των προσδοκιών, των αναμνήσεων για ο,τι πιστεύουμε ότι είναι αλήθεια για τον εαυτό μας για τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και γενικότερα για τη ζωή μας μέσα από τα βιώματα και τις εμπειρίες μας. (C.M. Parkes)
Το πρόβλημα με τον θάνατο είναι ότι ανεξαρτήτως με το πόσο προετοιμασμένοι είμαστε, πάντα θα μας σοκάρει. Η διαδικασία του πένθους είναι ένας τρόπος να μάθουμε ποιοί είμαστε πραγματικά. Όσο πιο πολύ αγαπούσαμε κάποιον, τόσο πιο πολύ υποφέρουμε. Ο θάνατος, η τραγωδία και η απώλεια μας επιτρέπουν να κοιτάξουμε πιο βαθιά στην ψυχή μας και να δούμε τι αξίζει περισσότερο (Shannon Kaiser)
Φανταστείτε να ζείτε με μια κραυγή μέσα σας και η κραυγή να είναι δική σας και κανείς άλλος να μην την ακούει. Αυτό είναι πένθος. (άγνωστος)
Κάποτε είχα τη δική μου αντίληψη για το πένθος. Θεωρούσα ότι ήταν μια θλιμμένη περίοδος η οποία ερχόταν μετά από τον θάνατο κάποιου που αγαπάς. Και πως θα έπρεπε να περάσεις σπρώχνοντας μέσα από αυτόν για να βγεις στην άλλη πλευρά. Αλλά πια κατανοώ πως δεν υπάρχει άλλη πλευρά. Δεν υπάρχει το να σπρώχνεις για να βγεις μέσα από το πένθος Αλλά υπάρχει μια απορρόφηση, μια προσαρμογή, μια αποδοχή. Και το πένθος δεν είναι κάτι που ολοκληρώνεται, αλλά κάτι που μαθαίνεις να αντέχεις. Το πένθος δεν είναι μια εργασία που χρειάζεται να τελειώσεις και να συνεχίσεις, αλλά ένα στοιχείο του εαυτού σου, μια αλλαγή της ύπαρξής σου, ένας νέος τρόπος να βλέπεις τα πράγματα, ένας νέος ορισμός του εαυτού σου." (Gwen Flowers)
Το πένθος είναι σαν τον ωκεανό- έρχεται σε κύματα, με άμπωτη και ροή. Μερικές φορές το νερό είναι ήρεμο και μερικές φορές είναι πολύ ταραχώδες. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μάθουμε να κολυμπάμε. (Annete J Dunlea)
Tο πένθος είναι μια βόλτα μοναχική. Οι άλλοι μπορούν να είναι κοντά σας και να σας ακούν. Αλλά θα περπατήσετε μόνοι σας στο δικό σας μονοπάτι, με το δικό σας ρυθμό, με τον ξεκομμένο πόνο σας, τις ωμές πληγές σας, την άρνηση, το θυμό και την πικρή απώλεια. Θα φτάσετε στη δική σας γαλήνη, ελπίζω, αλλά θα το έχετε καταφέρει μόνοι σας, στο δικό σας χρόνο (Cathy Lamb)
Το πένθος δεν τελειώνει ποτέ ... Αλλά αλλάζει. Είναι ένα πέρασμα, όχι ένα μέρος για να μείνεις. Η θλίψη του πένθους δεν είναι σημάδι αδυναμίας, ούτε έλλειψη πίστης. Είναι το τίμημα της αγάπης (Άγνωστος)
Το πένθος, έχω καταλάβει πια, πως είναι στην ουσία αγάπη. Είναι όλη η αγάπη που επιθυμείς να προσφέρεις, αλλά δεν μπορείς. Όλη αυτή η αναξιοποίητη, ανεκπλήρωτη αγάπη συγκεντρώνεται στις άκρες των ματιών σου, γίνεται ένα σφίξιμο σαν κόμπος στο λαιμό σου και κάθεται μέσα σε εκείνο το άδειο κι έρημο πια σημείο στο στέρνο σου. Το πένθος είναι απλά αγάπη που δεν έχει πια που να πάει. (Jamie Anderson)
που δεν σταματάει ποτέ….