Η πρόκληση του να πενθείς στις γιορτές
Γεννημένος 2 μέρες πριν από τα Χριστούγεννα, στις 23/12/2012, οι γιορτές για εμάς, από εκείνη την στιγμή, αφιερώθηκαν στον Χριστόφορο. Χρωματίστηκαν και φωτίστηκαν από την παρουσία του γιατί όπως λέγαμε ήταν το απόλυτο χριστουγεννιάτικο δώρο της ζωή μας.
Χριστούγεννα 2019. Οκτώ μαρτυρικοί μήνες χωρίς τον Χριστόφορο και θυμάμαι στο πρώτο άκουσμα μίας παιδικής χριστουγεννιάτικης μελωδίας, σωριάστηκα. Σαν να άνοιξε την πόρτα ο χειρότερος πόνος που μπορούσα να φανταστώ και να με έχωσε βαθιά μέσα με το ζόρι. Αυτά τα πρώτα Χριστούγεννα λοιπόν, ο μπαμπάς του η αδερφή του και εγώ, σαν κυνηγημένοι φτάσαμε 10.763 μακριά από το σπίτι μας. Στους κουμπάρους μας στο Las Vagas. Έτρεμα να είμαι στο ίδιο μέρος ακολουθώντας τα ίδια έθιμα χωρίς τον Χριστόφορο. Βοήθησε η φυγή μας? Δεν ξέρω. Η απουσία του φυσικά ταξίδεψε μαζί μας, ήταν πάντα μέσα μου και ήταν πολλές οι στιγμές που γινόταν τόσο μεγάλη που με κατάπινε. Μετά από 3,5 χρόνια με περισσότερη ψυχραιμία μπορώ να πω ότι το ταξίδι αυτό ήταν τελικά βοηθητικό. Γιατί καταφέραμε να μην προσθέσουμε και άλλο πόνο πάνω στις ανοιχτές πληγές μας.
Τα πρώτα Χριστούγεννα του πένθους είναι πολύ δύσκολα, αδυσώπητα σκληρά θα έλεγα και προσωπικά τα θυμάμαι με μεγάλο τρόμο. Ίσως όμως βρισκόμαστε ακόμα ζαλισμένοι, θολωμένοι και σε σοκ καθώς επίσης όταν είναι κάτι τόσο πρόσφατο συχνά λαμβάνουμε πολλή υποστήριξη και κατανόηση στο να κάνουμε αυτό που χρειαζόμαστε για τον εαυτό μας.
Από το δεύτερο έτος και μετά, οι γιορτινές μέρες αρχίζουν να γίνονται “πραγματικές” και οι άνθρωποι γύρω μας μπορεί να μην έχουν την ίδια κατανόηση. Η θλίψη έχω νιώσει ότι είναι περίπλοκη, δεν λειτουργεί γραμμικά, δεν έχει καθορισμένο χρονοδιάγραμμα και δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος να πενθούμε. Τα επόμενα χρόνια που ζούμε τις γιορτές χωρίς το αγαπημένο μας πρόσωπο μπορεί να είναι πιο δύσκολα, πιο εύκολα, να εναλλάσσονται τα συναισθήματα σε ένταση και βάθος ανα χρόνο. Μπορεί να αισθανόμαστε, ευγνώμονες, διχασμένοι, μπερδεμένοι, ενοχικοί, θλιμμένοι, απολογητικοί, με γλυκόπικρη διάθεση, χωρίς διάθεση καθόλου, με χαρά, με νοσταλγία που μας θλίβει, με λυπημένη χαρά, με νοσταλγία που μας δίνει χαρά, με ηρεμία, με ανακούφιση… και όλα τα συναισθήματα είναι καλοδεχούμενα και εντάξει που υπάρχουν χωρίς να χρειάζεται να τα στριμώχνουμε βάσει λογικής σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Κάθε χρόνος είναι διαφορετικός γιατί είμαστε και εμείς διαφορετικοί προχωρώντας με το πένθος μας. Και όλα πιστεύω θα έπρεπε να είναι αναμενόμενα και από εμάς τους ίδιους και από τους γύρω μας.
Γιατί τελικά οι γιορτινές αυτές ημέρες όταν πενθείς, είναι μία τεράστια πρόκληση. Πρόκληση να πονάς με τον δικό σου τρόπο και το δικό σου χρονοδιάγραμμα ενώ υπάρχει τόση χαρά γύρω σου.
Είτε βρισκόμαστε στον πρώτο χρόνο είτε σε επόμενα έτη, μέσα από την μικρή εμπειρία μου πια μπορώ να πω με σιγουριά ότι η περίοδος των γιορτών προσθέτει επιπλέον πόνο στους ανθρώπους που πενθούν, που ήδη σηκώνουν περισσότερα από όσα μπορούν, περισσότερα από όσα θα έπρεπε ποτέ να σηκώσουν!
Όταν βιώνουμε την θλίψη του πένθους, οι γιορτές είναι λιγότερο φωτεινές, χάνουν την μαγεία τους. Ή έστω ένα μέρος της. Η απουσία των αγαπημένων μας προσώπων γιγαντώνεται κατά τη διάρκεια των διακοπών και υπάρχουν τόσα για να ενεργοποιήσουν την έλλειψή τους: η άδεια καρέκλα στο τραπέζι, τα δώρα που δεν θα αγοραστούν, οι αγκαλιές που δεν θα δώσουμε, τα λόγια που δεν θα πούμε, τα παιχνίδια που δεν θα παίξουμε, η αγάπη που δεν θα νιώσουμε όπως θα την θέλαμε, τα έθιμα που δεν θα συμμετέχουν και ίσως είχαν κάποιο βασικό ρόλο σε αυτά, οι αναμνήσεις από προηγούμενες γιορτές που στιγματίζουν και τις επόμενες, η ψυχική εξουθένωση του να νιώθεις βαθιά θλίψη ενώ οι γύρω σου είναι χαρούμενοι.
Μπορεί κάποιοι να ευχόμαστε κρυφά με ένα μαγικό τρόπο να μας προσπεράσει φέτος η “εορταστική περίοδος", αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Καλούμαστε να αντέξουμε. Με το "αντέξουμε", δεν εννοώ να φαινόμαστε εντάξει στους γύρω μας. Δεν εννοώ να τα βγάζουμε πέρα σαν να είναι όλα φυσιολογικά (όχι ότι τίποτα δεν είναι φυσιολογικό αυτή τη στιγμή). Δεν έχει νόημα η προσποίηση. Με το να "αντέξουμε", εννοώ το πόσο ακούμε την καρδιά μας και με με ποιους τρόπους βοηθάμε τον εαυτό μας να τα βγάλει πέρα στεκόμενοι όσο πιο αληθινά μπορούμε απέναντι στον εαυτό μας και στα συναισθήματα μας.
Η περίοδος των γιορτών, πονάει. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Και η αντιμετώπιση του πένθους κατά τη διάρκεια των διακοπών θα είναι δύσκολη και αυτό είναι ίσως κάτι που αν το αναγνωρίσουμε και το αποδεχτούμε μας ανακουφίσει.
Δεν υπάρχουν πιστεύω συμβουλές για το πως θα “επιβιώσουμε” τις γιορτινές ημέρες οι άνθρωποι που πενθούμε, (σε όποια χρονική φάση και αν βρίσκεται το πένθος μας) αλλά υπάρχουν κάποιες σκέψεις για να κάνουμε πιο ήπια για τον εαυτό μας την περίοδο αυτή. Να πλοηγηθούμε στις προκλήσεις των γιορτινών αυτών ημερών. Και πιστεύω αυτός είναι και ένας τρόπος να φροντίσουμε τον εαυτό μας.
Είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να συντονιστούμε με τα συναισθήματα του πένθους μας να τα αναγνωρίσουμε στον βαθμό που μπορούμε και να μην τα αποφύγουμε. Μπορεί να βιώσουμε πολλά και αντικρουόμενα συναισθήματα (θλίψη, χαρά, ενοχή, ευγνωμοσύνη, θυμό κ.α.) κατά τη διάρκεια των γιορτών ενώ πενθούμε και αυτό είναι εντάξει. Ας είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό σας και να θυμόμαστε ότι όλα τα συναισθήματα μπορούν να συνυπάρχουν
Είναι βοηθητικό να θέτουμε όρια με τις εκδηλώσεις των γιορτών. Μπορούμε να συμμετέχουμε και να μη συμμετέχουμε ανάλογα με το τι αισθανόμαστε σωστό για εμάς. Η συναίνεση εξάλλου, είναι σημαντική σε όλα τα πράγματα. Ενώ μπορεί να υπάρχει πίεση να παρευρεθούμε σε ένα γιορτινό πάρτι, μια οικογενειακή συγκέντρωση, μια γιορτινή παράσταση – ας θυμηθούμε να ελέγξουμε τα θέλω και τις ανάγκες μας για να προσδιορίσουμε την ετοιμότητά μας. Τo να πούμε όχι είναι μία επιλογή. «Το "όχι" είναι μια ολοκληρωμένη πρόταση» όπως αναφέρει ο David Kessler στο video που προτείνω στο τέλος. Η εξεύρεση μιας ισορροπίας μεταξύ του να συμμετέχουμε και να μην πιέζουμε τον εαυτό μας είναι σημαντική
Να ελέγχουμε τον εαυτό σας όσο πιο συχνά το χρειαζόμαστε. Ας ρωτάμε τον εαυτό μας πώς τα πάμε και τι χρειαζόμαστε. Να δώσουμε στον εαυτό μας ό,τι χρειαζόμαστε εκείνη τη στιγμή, (ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αφήσουμε ένα κατάστημα ή μια εκδήλωση στην οποία μόλις πήγαμε). Το τι χρειαζόμαστε μπορεί επίσης να περιλαμβάνει την επαφή μας με την φύση ή το να δημιουργήσουμε έναν δικό μας χώρο που να αισθανόμαστε ασφαλείς να εκφραστούμε και να πηγαίνουμε σε αυτόν όσο συχνά το χρειαζόμαστε ή κάποιες τεχνικές μείωσης του άγχους που μας ταιριάζουν
Να έχουμε ένα σχέδιο…διαφυγής πριν βγούμε έξω. Ένα το σχέδιο εξόδου μας πριν πάμε οπουδήποτε. Είναι βοηθητικό να δώσουμε στον εαυτό μας μια έξοδο, είτε αυτό είναι ένα συγκεκριμένο χρονικό όριο είτε ένα συναισθηματικό σύνθημα που μας δείχνει ότι είναι ώρα να φύγουμε
Να παίρνουμε συχνά μέσα στο διάστημα των γιορτών τα διαλείμματα που χρειαζόμαστε με όποιο τρόπο είναι βοηθητικό για εμάς. Η ενέργεια που καταναλώνουμε για να επιβιώσουμε τις ημέρες αυτές μπορέι αν μας αφήσει εξουθενωμένους/ες
Να προγραμματίζουμε εκ των προτέρων για να καλύψουμε τους «άδειους» ρόλους των εορταστικών ημέρων, αν υπάρχουν. Μία απώλεια συχνά σημαίνει ότι ορισμένοι ρόλοι θα πρέπει να αναπληρωθούν. Είναι σημαντικό να σκεφτούμε εκ των προτέρων (ειδικά με τα παιδιά) ποιος θα καλύψει αυτούς τους ρόλους που δυστυχώς έχουν μείνει τώρα κενοί (π.χ. ο μπαμπάς ντυνόταν πάντα Άγιος Βασίλης ή η θεία έκοβε πάντα τη γαλοπούλα, η μητέρα έκοβε την βασιλόπιτα κα). Ο προγραμματισμός εκ των προτέρων μπορεί να αποφύγει περιττές στιγμές θλίψης και να βοηθήσει να γίνουν οι εμπειρίες πιο ρευστές και ευχάριστες
Η εξεύρεση τρόπων να τιμήσουμε τους αγαπημένους μας που λείπουν μπορεί για κάποιους από εμάς να είναι ένας τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τον πόνο της απουσίας τους. Αποτελεί έναν τρόπο για να συνδεθούμε μαζί τους και να τους «ενσωματώσουμε» στον εορτασμό. Είναι ένας τρόπος για να διατηρηθεί η μνήμη παρούσα. (Προσωπικά με βοηθήσει το να υπάρχει στο τραπέζι μία καρέκλα για τον Χριστόφορο και να βάζω να κάθεται εκεί το αγαπημένο του κουκλάκι)
Η δημιουργία νέων παραδόσεων μπορεί να είναι βοηθητική για κάποιον που πενθεί. Η δημιουργία νέων αναμνήσεων δεν διαγράφει τις παλιές αναμνήσεις. Τα εορταστικά μας τελετουργικά μπορούν -και ίσως πρέπει- να αντανακλούν τη νέα μας πραγματικότητα. (κάθε χρόνο η καλύτερη μου φίλη φτιάχνει μία νέα μπάλα με το όνομα του Χριστόφορου για το δέντρο μας. Επίσης κάνω μία δωρεά, στο όνομά του, σε ένα παιδάκι που νοσεί)
Η συμμετοχή σε μία εθελοντική ή φιλανθρωπική δράση μπορεί για κάποιους να είναι βοηθητική. Βοηθώντας τους άλλους, πιστεύω ότι προσθέτει κάτι σημαντικό στην ζωή μας και γαληνεύει την ψυχή μας (εδώ χρειάζεται μεγάλη προσοχή και διερεύνηση στο πόσο έτοιμοι είμαστε, και σε τι βαθμό, για να ανοιχτούμε στον πόνου του άλλου)
Είναι σημαντικό να ζητάμε υποστήριξη από φίλους, οικογένεια, συναδέλφους και επαγγελματίες, αν αισθανόμαστε ότι το χρειαζόμαστε. Οι γιορτές μπορεί να είναι μια συναισθηματική περίοδος του χρόνου, αλλά δεν χρειάζεται να τις περάσουμε μόνοι σας. Όταν βοηθάμε και επιτρέπουμε στους γύρω μας στο να μας σταθούν ίσως θα μπορέσουμε να χαλαρώσουμε για λίγο το βαρύ φορτίο της καρδιάς μας.
Και είναι σημαντικό και σοφό πιστεύω το να ενημερώνουμε τους ανθρώπους που μας στηρίζουν για το ποιες ακριβώς είναι οι ανάγκες μας γιατί πολλοί άνθρωποι θέλουν να μας υποστηρίξουν αλλά δεν γνωρίζουν τον τρόπο που είναι βοηθητικός για εμάς.
Π.χ. αν είναι σημαντικό για εμάς να αναφέρουν το όνομα του/της αγαπημένου/ης μας, να το πούμε. Γιατί οι περισσότεροι φοβούνται να το κάνουν μήπως και μας προκαλέσουν δυσάρεστα συναισθήματα. Μπορούμε να ζητάμε να μοιραστούν ιστορίες μαζί μας ή να πούμε εμείς μία που θα θέλαμε
Το να συνδεόμαστε με υποστηρικτικούς ανθρώπους της ζωή μας ή το να συνδεόμαστε με άλλους πενθούντες είναι ένας τρόπος να βρούμε μία ηρεμία και γαλήνη καθώς μοιραζόμαστε τα συναισθήματά μας
Ας θυμόμαστε πως ό,τι κι αν επιλέξουμε να κάνουμε (ή να μην κάνουμε!) αυτές τις γιορτές, είναι σημαντικό να μείνουμε πιστοί στον εαυτό μας. Στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, να αναζητούμε εκείνα τα μέρη, εκείνους τους ανθρώπους που συντροφεύουν τη θλίψη μας με απαλό και βοηθητικό για εμάς τρόπο χωρίς να προσποιούμαστε.
Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να προσεγγίσουμε την περίοδο των γιορτών ζώντας με μία σημαντική απώλεια για εμάς. Ας αφήσουμε χώρο για όλα τα συναισθήματα, ας είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό σας και ας προσπαθήσουμε με ένα βήμα τη φορά.
Ευχή από την ψυχή μου, να κάνουμε αυτή την περίοδο όσο το δυνατόν πιο ανακουφιστική για εμάς και να περιέχει ασφάλεια αγάπη σύνδεση και εμπιστοσύνη στο πένθος μας.
Με αγάπη,
Αναστασία
Υ.Γ. Ένα βίντεο στο οποίο ο ειδικός στο πένθος και πρώην συνεργάτης της Elisabeth Kubler Ross, David Kessler μιλάει με μεγάλη τρυφερότητα και σοφία για την πρόκληση των γιορτινών ημερών όταν πενθούμε. Μπορείτε να μπείτε στον παρακάτω σύνδεσμο για να ζητήσετε το video και να το ακούσετε (μπορείτε να επιλέξετε εάν θέλετε και του αγγλικούς υπότιτλους).
